Φιλοσοφία σημαίνει αγάπη για την έρευνα και την αναζήτηση της γνώσης-σοφίας. Τα παιδιά αρχίζουν να θέτουν φιλοσοφικά ερωτήματα από πολύ νωρίς στη ζωή και να δείχνουν περιέργεια για τα μυστήρια της εμπειρίας. Γιατί υπάρχει κάτι και όχι τίποτα; Από που προέρχεται το σύμπαν; Τι προηγείται του χρόνου και του χώρου; Οι αριθμοί είναι πραγματικοί; Σκέφτονται τα δέντρα; Ποιος είμαι; Υπάρχει κάτι αν δεν το παρατηρούμε; Γιατί είμαι ζωντανός; πώς ο νους και το σώμα συνδέονται; Γιατί θα πρέπει να είμαι δίκαιος; Γιατί θέλω φίλους; Πώς γνωρίζουμε τα πράγματα; τι είναι ομορφιά; Τι είναι ο χρόνος; Τι είναι ομορφιά; Τι είναι η γνώση; Γιατί να είμαστε σε ένα σημείο κάθε φορά και όχι παντού; Μήπως τα ζώα και τα φυτά μας μιλάνε αλλά δεν τα ακούμε; Γιατί μερικοί άνθρωποι δεν έχουν φίλους; Τα μηχανήματα σκέφτονται; Γιατί φοβόμαστε το θάνατο
Η Φιλοσοφία θέτει ερωτήματα σχετικά με τις βασικές έννοιες που συνθέτουν την κατανόησή μας για τον κόσμο.Τα παιδιά πάντα αναρωτιούνται για τον κόσμο στον οποίο ζούμε και το νόημα της ανθρώπινης ζωής και μ΄αυτή την έννοια είναι φιλόσοφοι πριν μάθουν για τη φιλοσοφία και το έργο της. Τα παιδιά δεν χρειάζεται να μάθουν τη φιλοσοφία, με την ακαδημαϊκή έννοια, είναι κάτι που κάνουν, βιώνουν τη στοχαστική εμπειρία με την αγνή περιέργεια που τα διακρίνει, με το δέος και τον θαυμασμό που δείχνουν για οτιδήποτε, με τα ανοίκεια και παράδοξα ερωτήματα που διατυπώνουν, με την αυθόρμητη ψυχική έκφραση που τα συνδέει βαθιά με τα πράγματα, με την τολμηρή φαντασία που διεισδύει στο άγνωστο και το απεριόριστο, με τις συνεχείς μεταμορφώσεις των προσεγγίσεων τους που διευρύνει τον ορίζοντα της αντίληψης και της κατανόησής. Τα παιδιά βιώνουν το ρίγος του αγνώστου και του απροσδόκητου, χωρίς φόβο, με απλότητα και αμεσότητα. Το ερώτημα είναι η αναπνοή και η εκπνοή της σκέψης τους και αυτό το κάνουν με μεγάλη άνεση και ευκολία. Δίνουν το παράδειγμα ότι η καινούργια γνώση παράγεται μόνον όταν ο άνθρωπος ρισκάρει και διακινδυνεύει να οραματιστεί μορφές και καταστάσεις πέραν των καθιερωμένων και των αποδεκτών. Οι ευαισθησίες των παιδιών – νέων για τον κόσμο είναι άνοιγμα σε νέες δυνατότητες και μπορεί να βοηθήσει τους ‘’ενήλικες’’ να αποστασιοποιηθούν από την ψυχική και νοητική μόνωση που έχουν δημιουργήσει οι στερεότυπες πεποιθήσεις τους και να προσεγγίσουν τον κόσμο με μια διάθεση απορίας, θαυμασμού και αναζήτησης.
Η φιλοσοφία μας ωθεί να παραμείνουμε ζωντανοί για την παραδοξότητα της εμπειρίας μας και για όλα τα εκκρεμή ζητήματα που διέπουν τα περισσότερα από ό, τι κάνουμε, λέμε και σκεφτόμαστε και έτσι μας προφυλάσσει από την αυταπάτη, το δογματισμό και τον φανατισμό. Στη φιλοσοφική κοινότητα της έρευνας, τα παιδιά και οι νέοι αναγνωρίζουν την μυστηριώδη και αινιγματική φύση του κόσμου, μαθαίνουν να δίνουν προσοχή στη φιλοσοφική διάσταση της ζωής και να καλλιεργούν τη συνείδηση της κοσμικής ύπαρξης.
Η φιλοσοφική κοινότητα της έρευνας που προτείνουμε και οργανώνουμε μαθαίνει στα παιδιά ότι η αβεβαιότητα στην έρευνα είναι ευπρόσδεκτες, άλλωστε η φιλοσοφία θεμελιώνεται στην διερεύνηση και στον στοχασμό ερωτημάτων που τίθενται στον άνθρωπο. Η ταραχώδης φύση των φιλοσοφικών ερωτημάτων σημαίνει συχνά ότι το ερώτημα έχει μεγαλύτερη σημασία και δεν καταλήγει σε οριστική απάντηση. Τα ερωτήματα δεν έχουν μόνο διανοητική σημασία αλλά και ψυχο-συναισθηματική σημασία και ο τρόπος που σκέφτονται τα παιδιά αυτά τα ερωτήματα φωτίζει το είδος των ανθρώπων που είναι και της επίγνωσης που έχουν για τη σκέψη τους.
Η φιλοσοφική κοινότητα της έρευνας είναι σχετικά δομημένες συνεδρίες που ενθαρρύνουν τους μαθητές να εξερευνήσουν τα μεγάλα ζητήματα που έχουν σημασία για αυτούς, και υποστηρίζει την ανάπτυξή της δημιουργικής σκέψης και των επικοινωνιακών δεξιοτήτων τους. Όταν κάνουμε φιλοσοφία στην κοινότητα της έρευνας, ξεκινάμε από τις ερωτήσεις και τις ιδέες που είναι σημαντικές για τους νέους που συμμετέχουν, οι διάλογοι που ακολοθούν λαμβάνουν χώρα σε πολλά επίπεδα – πνευματικό, κοινωνικό, συναισθηματικό, φαντασιακό. Υπάρχει μια σφαιρική προσέγγιση στην γνωσιακή επιχείρηση που προέρχεται από αυτή την εμπλοκή πολλών επιπέδων.
Στη φιλοσοφική κοινότητα της έρευνας, οι μαθητές συμμετέχουν με ερωτήσεις σχετικά με τη σημασία αυτών των εννοιών που οι ίδιοι θέτουν. Ενθαρρύνονται να διατυπώνουν ερωτήσεις για θέματα που τους απασχολούν, να αναπτύσσουν τις προσωπικές τους απόψεις, να αρθρώνουν σκέψεις, λόγους και επιχειρήματα, να ακούν και να μαθαίνουν ο ένας από τον άλλο. Η φιλοσοφική έρευνα ενισχύει την ικανότητα των μαθητών στο στοχασμό και το λόγο, ανανεώνει και αναβαθμίζει την εμπιστοσύνη στις δημιουργικές ικανότητές τους, καλλιεργεί την αξία του διαλόγου, της ενσυναίσθησης και της κοινωνικής συνείδησης, όπως και την πίστη στην παραγωγική δύναμη της φαντασίας.
Η Οδός της μάθησης
Τα παιδιά αξιολογούν τις φιλοσοφικές συζητήσεις ως συναρπαστικές και σ΄αυτό συμβάλλει το γεγονός ότι όχι μόνο δεν υπάρχουν προσχεδιασμένες απαντήσεις στα ερωτήματα που εξετάζονται, ούτε βέβαια τελεσίδικες και απόλυτες βεβαιότητες, αλλά μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τους γρίφους, τα μυστήρια και τους στροβιλισμούς του κόσμου και της ζωής και να συμφιλιώνονται ότι ο κόσμος είναι ασαφής, διφορούμενος και αινιγματικός, αυτό τους εμπνέει και τους ενθουσιάζει. Έτσι η αβεβαιότητα στην έρευνα είναι όχι μόνο ευπρόσδεκτη, αλλά αποτελεί και την πύλη για την έρευνα και τη γνώση. Η ατμόσφαιρα που δημιουργείται σ΄αυτή την ανοικτή έρευνα φωτίζει τρόπους σκέψης και παράγει μορφές λόγου που βοηθάει τα παιδιά να εκφραστούν αυθεντικά, χωρίς φόβο, ντροπή και ενοχή και έτσι μαθαίνουν να χαίρονται και να απολαμβάνουν την συμμετοχή τους στην πνευματική περιπέτεια της ψυχής και της σκέψης. Οι συνεδρίες, συνήθως, αρχίζουν με κάποια εισαγωγή σε μια φιλοσοφική ερώτηση ή ερωτήσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να είναι μια ιστορία, μια δραστηριότητα, ένα παζλ, μια φωτογραφία ή ένα βίντεο. Πιο παραγωγικό βέβαια είναι να εμπλακούν οι μαθητές στον προσδιορισμό των ερωτημάτων και όχι να τα θέσει ο συντονιστής. Στον στοχαστικό διάλογο που ξετυλίγεται δεν αναφερόμαστε στις πεποιθήσεις άλλων φιλοσόφων, αλλά ερευνούμε μαζί με τα παιδιά, δίχως χρονικό περιορισμό και μέσα σε μια ατμόσφαιρα εγκαρδιότητας και ομοθυμίας, φιλοσοφικές ιδέες. Στο πλαίσιο των εργασιών της διερεύνησης αυτών των ιδεών, τα παιδιά κάνουν ερωτήσεις, προτείνουν ευφάνταστους και πρωτότυπους τρόπους προσέγγισης των φιλοσοφικών προβλημάτων, διαβάζουμε τις ιστορίες που αφηγούνται, σχεδιάζουν και ζωγραφίζουν τις απόψεις τους, διενεργούν παιχνίδια ρόλων, δημιουργούν ποιητικές μορφές θεατρικής ή μουσικής έκφρασης. Στο τέλος της συνεδρίας, μπορεί να γίνει απόπειρα να ανακαλέσουμε τα βασικά σημεία της συζήτησης, τις κεντρικές έννοιες γύρω από τις οποίες αναπτύχθηκαν σκέψεις και να αναστοχαστούμε την εμπειρία μας.
